3.24 Сейсмикалыќ єсерді дєлдеу ‰шін инженерлік сейсмология жєне сейсмикалыќ барлаудыњ жер ‰стіндегі єдістерімен ќатар, ќолданылатын аспапты баќылаулар кешеніне бойлыќ жєне кµлденењ толќындардыњ таралу жылдамдыѓын да, олардыњ топыраќтардаѓы сµну жєне сіњу сипаттамаларында зерттеуге м‰мкіндік беретін ±њѓымалардаѓы жєне шурфтардаѓы баќылаулар кіреді. Баќылаулар сейсмикалыќ каротаж, акустикалыќ жарыќтыњ µтуі, вертикалды сейсмикалыќ кескіндеу, єр т‰рлі терењдіктердегі жер сілкіністер мен жарылыстарды тіркеу жєне басќа тєсілдермен ж‰ргізіледі.

4 ЕСЕПТЕУ ЄДІСТЕРІ

4.1 Єр т‰рлі ‰лгілерге арналѓан ортаныњ спектрлі сипаттамаларыныњ жєне синтетикалыќ акселерограммалардыњ теориялыќ есептерін сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру учаскесіндегі топыраќтыњ осы аудан ‰шін болуы м‰мкін неѓ±рлым к‰шті жер сілкіністері єсерімен тербелісін болжау маќсатымен сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру мєселелерін шешу ‰шін ќолдану керек.

4.2 Теориялыќ есептердегі ‰лгілердіњ саны, ереже бойынша, учаскелердіњ инженерлік-геологиялыќ деректері бойынша бµлінген санына сєйкес болуы тиіс.

4.3 Горизонталды ќабатты, жазыќ параллельді ќималар ‰шін ортаныњ бетіндегі жєне ішкі н‰ктелеріндегі спектрлі сипаттамаларын жєне акселерограммаларды есептеудіњ аналитикалыќ єдісі ќолданылады.

Айырыќтыњ ќисыќ сызыќты шекаралары бар учаскелер ‰шін т‰пкі элементтер мен т‰пкі айырымдардыњ есептік єдістерін жєне айырыќтыњ жартылайэллиптикалыќ шекарасы бар аналитикалыќ єдісін ќолдану керек.

4.4 Сейсмикалыќты дєлдеу кезінде теориялыќ есептеулер ‰шін сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру кезінде эксперименттік жолмен алынѓан параметрлер пайдаланылады.

5 ЭТАЛОНДЫЌ ТОПЫРАЌТАРДЫ ТАЊДАУ

5.1 Эталондыќ топыраќтар ретінде сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша Ќазаќстан Республикасыныњ Сейсмикалыќ аудандастыру Картасы (СР-2000) жєне ЌР ЌНжЕ 2.03-30-2006 бойынша аныќталѓан бастапќы баллдыњ шамасы шартты т‰рде жататын ІІ санатты орта топыраќтарды тањдау ±сынылады. М±ндай топыраќтар келесідегідей параметрлер иеленген ќимасыныњ жоѓарѓы бµлігі ‰шін неѓ±рлым сипатты ±саќ тасты-ќиыршыќтасты немесе малтатасты-ж±мыртасты материал кіретін суланбаѓан ќ±мды-сазды топыраќтар немесе орта тыѓыздыќты малтатасты-ж±мыртасты жєне орта т‰йірлік ќ±мды топыраќтар болып табылады:

Vs = 250 - 300 м/с;

VР/VS от 1,7 до 2,2

ρ = 1,7 - 2,0 т/м3.

5.2 Орташа топыраќтарды тањдау кезінде осы Нормалардыњ 2.14 т. талаптары ескерілген к‰шті жер сілкіністерініњ салдарларын макросейсмикалыќ тексерудіњ материалдарын ескеру ќажет.

5.3 Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру учаскелерінде сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша 1-санатќа жататын жєне параметрлері:

Vs ≥ 650 м/с;

VР/VS от 1,8 до 2,2;

ρ ≥ 2,2 т/м3

тасты топыраќтардыњ шыѓулары бар кезінде эталондыќ ретінде б±л топыраќтарды бастапќы сейсмикалыќтыњ шамасын ЌР ЌНжЕ 2.03-30-2006- ге сєйкес бір баллѓа кеміте отырып, алу керек.

6 ЕСЕПТІК МАТЕРИАЛДАРДЫЊ Ќ¦РАМЫ МЕН

МАЗМ¦НЫ

6.1 Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру жµніндегі есептік материалдар ќ±рамына мыналар кіреді:

- ж‰ргізілген ж±мыстардыњ нєтижелерін толыќ бяндалуын мазм±ндайтын мєтін;

- мєтіндік ќосымшалар;

- графикалыќ ќосымшалар.

6. 2 Есептіњ мєтініне келесідегідей тараулар кіреді:

- кіріспе;

- инженерлік-геологиялыќ жаѓдайлар;

- аспаптыќ зерттеулер;

- єдістер кешені бойынша сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру.

Е с к е р т у - Есептіњ тарауларыныњ саны мен атауы зерттеу аумаѓыныњ жаѓдайларыныњ к‰рделілігіне жєне ж±мыстардыњ кондициялылыѓына байланысты дєлдене алады.

6.3 Есепке берілетін ќосымшаѓа инженерлік-геологиялыќ зерттеулер жєне аспаптыќ баќылаулар нєтижелері болып табылатын мєтіндік жєне графикалыќ материалды, сондай-аќ есептіњ негізгі жаѓдайларын иллюстрациялайтын материалды енгізу керек.

6.4 Мєтіндік жєне кестелік ќосымшаларѓа келесідегілер кіреді:

- тапсырыс берушініњ µзгертулері мен толыќтырулары ќоса кіретін техникалыќ тапсырма;

- топыраќтар ќасиеттерініњ зертханалыќ аныќтамалары нєтижелерініњ жєне баѓдарламамен ќарастырылѓан арнайы талдаулардыњ жинаќ кестелері;

- сейсмикалыќ ќарќындылыќтыњ ќосымша µсулері есептерініњ кестесі;

- ЭЕМ-дегі геофизикалыќ параметрлердіњ есептерініњ деректері;

- жер сілкіністерініњ (сейсмограммалар, велосиграммалар немесе акселерограммалар), ВЭЗ ќисыќтарыныњ жазбалары, годографтар; геосейсмикалыќ жєне геоэлектрлік ќималар жєне µзге бастапќы материалдар тек орындаушыныњ данасына кіргізіледі.

6.5 Графикалыќ ќосымшалардыњ ќ±рамына кіретіндер:

- наќты материалдыњ картасы;

- инженерлік-геологиялыќ картаныњ ќ±ру кезінде пайдаланылатын кµмекші картаныњ жинаѓы (геоморфологиялыќ, ереже бойынша, бетінен біріншініњ су т±тќыш горизонты, топыраќ суы тµселу терењдігініњ картасы - б±лар аумаќтыњ к‰рделігі санатына байланысты);

- бµлінген таксономикалыќ бірліктерініњ сипаттамасы бар (т‰сіндіреме кесте) инженерлік-геологиялыќ аудандастыру картасы;

- т‰сіндірме кестесі бар кешенді сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы.

6.6 «Кіріспеде» ж±мыстарды ж‰ргізуді негіздеуге ќажетті деректер, ±йымдар - орындаушылар жєне т. с. с. келтіріледі, баѓдарламалардыњ ж±мыстарды ж‰ргізу кезінде ќажеттілігі туѓан барлыќ µзгерістер кµрсетіледі.

6.7 «Аумаќтардыњ инженерлік-геологиялыќ жаѓдайлары» тарауында орындалѓан ж±мыстардыњ єдістемесі мен технологиясы, олардыњ нєтижелерініњ талдауы, аумаќтыњ инженерлік-геологиялыќ ќ±рылымы, сейсмикалыќ єсерге себепші болатын топыраќтыќ жаѓдайлары келтіріледі. Шµкпе, суѓа ќаныќќан, ќ±рылымдыќ-тµзімсіз, тоњды жєне ерігіш топыраќтардыњ сипаттамаларына басты назар аударылады. Топыраќтыќ сулардыњ дењгейі туралы жєне техногендік єсерлер нєтижесінде болуы м‰мкін µзгерістері туралы мєліметтер келтіріледі. Зерттелген аумаќтаѓы байќалѓан физикалыќ-геологиялыќ процестердіњ жєне ќ±былыстардыњ баяндалуы жєне олардыњ дамуыныњ болжамы беріледі. Топыраќтардыњ, оларды ЌР ЌНжЕ 2.03-30-2006 4-кестесі талаптарына сєйкес аумаќтарды сейсмикалыќ ќасиеттер бойынша онан єрі аудандастыру ‰шін пайдалану т±рѓысынан алѓандаѓы, физикалыќ-механикалыќ ќасиеттері хабарланады. Сейсмикалыќ єсерлер кезінде ѓимараттар мен имараттар ‰шін ќауіпті топыраќтардаѓы сейсмикалыќ деформациялардыњ дамуы мен белсенділенуі ыќтимал учаскелер бµліп атап кµрсетіледі. Аумаќтыњ бар топыраќтыќ жаѓдайларымен болжамы беріледі.

Инженерлік - геологиялыќ зерттеулердіњ ќорытындысы неѓ±рлым бµлшектеуші бірлік – учаске бір текті топыраќтыќ жаѓдайларымен сипатталатын инженерлік-геологиялыќ аудандастыру картасы болып табылады.

Инженерлік - геологиялыќ зерттеулер нєтижелері негізінде аспаптыќ баќылаулардыњ пункттері мен пішіндерініњ орналасуы дєлденіп белгіленеді, орта (эталондыќ) топыраќтардыњ таралу учаскелері аныќталады жєне олардыњ сипаттамалары дєлденіп белгіленеді.

6.8 «Аспаптыќ зерттеулер» тарауында кіші энергиялы жер сілкіністерін, жарылыстарды жєне жоѓары жиілікті аяларды сейсмикалыќ баќылаулардыњ нєтижелері, сейсмикалыќ ќаттылыќ єдісі бойынша сейсмикалыќ барлаудыњ материалдары, сондай-аќ ќиманыњ ќ±рылымын жєне топыраќтардыњ сипаттамаларын дєлдеп белгілеу ‰шін пайдаланылатын µзге геофизикалыќ єдістердіњ материалдары келтіріледі. Бµлініп алынѓан топыраќтыќ кешендердегі белгіленген тіркелген кµрінген спектрлер, жиіліктік сипаттамалар, серпімді толќындардыњ таралу жылдамдыќтар туралы деректер, жиіліктердіњ єр т‰рлі диапозондарындаѓы сейсмикалыќ ќарќындылыќтыњ ќосымша µсуініњ есептері келтіріледі. Топыраќтардыњ тербелістерініњ сандыќ сипаттамаларын аныќтау жµніндегі теориялыќ есептер келтіріледі, эталондыќ топыраќтарды тањдау негізделеді.

6.9 «Єдістер кешені бойынша сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру» тарауында єр т‰рлі єдістер бойынша сейсмикалыќ ќарќындылыќтыњ ќосымша µсуініњ есептерініњ нєтижелерініњ жинаќтыѓы келтіріледі, сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасын ќ±рудыњ ќаѓидаттары, оныњ мазм±ны баяндалады жєне єдістер кешені бойынша бµлініп алынѓан єр т‰рлі сейсмикалыќ ќарќындылыќты учаскелердіњ (ыќшамаудандардыњ) толыќ сипаты беріледі.

6.10 Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы техникалыќ тапсырмада ќарастырылѓан масштаб кондициясына жєне 2-ќосымшаѓа сєйкес ќ±растырылады. Карта бµлініп алынѓан сейсмикалыќ бірліктер баяндалѓан т‰сіндірмелік кестемен ќоса беріледі.

6.11 Картаѓа келесідегідей, єр т‰рлі ќарќынылыќты сейсмикалыќ єсерлері бар (MSK-64 шкалаларыныњ балдарында) сейсмикалыќ аймаќтар т‰рлі т‰спен белгіленетін, рим цифрларымен белгіленетін арнаулы аќпарат (ж‰ктеме) т‰сіріледі:

I - сейсмикалыѓы 6 балл (кµгілдір);

II - сейсмикалыѓы 7 балл (ашыќ жасыл);

III - сейсмикалыѓы 8 балл (сары);

IV - сейсмикалыѓы 9 балл ( ашыќ ќоњыр);

V - сейсмикалыѓы 10 балл (ќызыл);

6.12 Сейсмикалыќ аймаќтар топыраќтардыњ (топыраќтардыњ санаты сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша) сейсмикалыќ ќасиеттеріне байланысты араб цифрларымен белгіленетін сейсмикалыќ ќосалќы аймаќтарѓа бµлінеді:

1 - сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша топыраќтардыњ бірінші санаты;

2 - сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша топыраќтардыњ екінші санаты;

3 - сейсмикалыќ ќасиеттері бойынша топыраќтардыњ ‰шінші санаты;

6.13 Ќосалќы аймаќтарда инженерлік-геологиялыќ учаскелерге тікелей ±ќсас емес, сондай-аќ сейсмикалыќ єсерді аныќтайтын негізгі факторлардыњ соњѓы жалпы ортаќ белгілерін біріктіретін сейсмикалыќ учаскелер бµлініп алынады. Олар орыс алфавитініњ бас єріптерімен (А, Б, В, ...) белгіленеді.

6.14 Карталарда, сондай-аќ ЌР ЌНжЕ 2.03-30-2006-діњ 3.5 т. сєйкес сейсмикалыќ т±рѓыдан алѓанда, ќолайсыз факторлардыњ (ќ±ламалыѓы15°-тан артыќ ењістер, шµкпелі топыраќтардыњ таралу учаскелері, зкзогенді сипатты ќауіпті процестер мен ќ±былыстар пайда болатын учаскелер) бар болуын бейнелеу ќажет. Ќолайсыздыќ т‰рлі-т‰сті шашырамамен кµрсетіледі. М±нан µзге, т‰птік беттегі тектоникалыќ жарыќтардыњ єсері аймаѓы бµлініп белгіленуі (т‰рлі сызыќшалармен) тиіс.

Е с к е р т у

1 Ќорытындысында сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасына зерттеу аумаќтарыныњ сейсмикалыќ ерекшеліктерініњ бірнеше сипаттамалары (сейсмикалыќ ќарќындылыќ, топыраќтардыњ сейсмикалыќ ќасиеттер бойынша санаты, инженерлік-геологиялыќ жаѓдайлар жєне сейсмикалыќ т±рѓысынан алѓандаѓы ќолайсыздыќ) кіреді.

2 Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру карталарында ќосымша индекстер мен нышандар т‰рінде сейсмикалыќ єсерлердіњ µзге сандыќ сипаттамалары (жиіліктік сипаттамалар, резонанстыќ периодтар жєне т.б.) бейнеленуі м‰мкін,

6.15 Ќ±рылыс алањшаларыныњ сейсмикалыѓын дєлдеп белгілеу жµніндегі материалдарды мыналар ќ±рауы тиіс:

- тапсырыс берушініњ объектілердіњ шектерінде дєлдеп белгілену ќажет контурлар т‰сірілген карталар, сондай-аќ басќа негіздеуші материалдар ќосымша берілетін техникалыќ тапсырмасы;

- орындалѓан ж±мыстардыњ толыќ баяндалуын мазм±ндайтын есеп;

- мєтіндік жєне графикалыќ ќосымшалар.

6.16 Сейсмикалыќ баѓалауы ±ќсастыќтар єдісімен орындалѓан объектілер ‰шін мєтіндік жєне графикалыќ материалдармен негізделген аумаќтыњ сейсмикалыѓы туралы есеп немесе ќорытынды ±сынылады.

7 ЕСЕПТІК МАТЕРИАЛДАРДЫ ЌАРАУ,

САРАПТАУ ЖЄНЕ БЕКІТУ ТЄРТІБІ

7.1 Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру жµніндегі ж±мыстардыњ сапасын арттыру маќсатында есептік материалдар ќараудан жєне сараптамадан µтеді.

7.2 Ж±мыстар аяќталѓаннан кейін есептік материалдар сараптамадан µткізіледі жєне оњ пікірлер білдірілген кезінде материалдарды Ќазаќстан Республикасыныњ нормативтік ќ±жаты ретінде бекіту ‰шін Ќазаќстан Республикасыныњ Уєкілеттік органына белгіленген тєртіпте беру шешімі ќабылданады.

7.3 ЌР нормативтік ќ±жаты ретінде бекітілген сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы ќала ќ±рылыстыќ игеру жєне жекеленген ќ±рылыс алањшаларыныњ учаскелерініњ сейсмикалыѓын аныќтау жєне бар ѓимараттар мен имараттарды ќайта ќ±рылымдау кезінде ќызмет ете алады.

1 - ќосымша

(міндетті)

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру объектілерін жіктеу

Объект класыныњ индексі

Объектініњ сипаты

Ж±мыстардыњ ќ±рамы

Ќорытынды ќ±жат, ±йым бекітетін

Ескерту

А

Халќы 500 мыњ адамнан артыќ ќалалар, аса ірі µнеркєсіптік кешендер мен µнеркєсіптік кєсіпорындар, ерекше жауапты ѓимараттар мен имараттар

Осы нормалармен ќарастырылѓан ж±мыстардыњ толыќ кешені

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы. ЌР ќ±рылыс істері жµніндегі Уєкілетті орган

Карта ќаралады жєне ЌР ќ±рылыс істері жµніндегі Уєкілетті органмен бекітілуге ±сынылады

Б

Халќы 500 мыњнан 30 мыњѓа дейін адам ќалалар, ірі µнеркєсіптік кешендер мен µнеркєсіптік кєсіпорындар, А класына жатпайтын жауапты ѓимараттар мен имараттар

Осы нормалармен ќарастырылѓан ж±мыстардыњ толыќ кешені

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы. ЌР ќ±рылыс істері жµніндегі Уєкілетті орган

В

Халќыныњ саны 30 мыњ адамнан аз ќалалар, кенттер мен ауылдыќ елді мекендер, ќирауы адамдар мен жануарларѓа ќауіп тудыратын орта µнеркєсіптік кешендер мен µнеркєсіптік кєсіпорындар жєне ауыл шаруашылыѓы ќызметіндегі объектілер

Сейсмикалыќ баќылауды ќарастырмайтын ж±мыстардыњ ќысќартылѓан кешені

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру картасы. ЌР ќ±рылыс істері жµніндегі Уєкілетті орган

2 - ќосымша

(міндетті)

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру жµніндегі ж±мыстарды орындаудыњ масштабтар кондициялары

Инженерлік-геологиялыќ жаѓдайлардыњ к‰рделігініњ санаты

Сейсмикалыќ ыќшамаудандастыру алањы,

кв. км

100-ден артыќ

20-дан 100-ге дейін

5-тен 20-ѓа дейін

5-тен кем

I

1:25000

1:10000

1:10000

1:5000

II

1:25000

1:10000

1:10000 - 1:5 000

1:5000 - 1:2000

III

1:25000 - 1:10000

1:10000 - 1:5000

1:5000

1:2000

Е с к е р т у – Ќиманыњ жоѓарѓы бµлігініњ µлшемі 0,5 кв. м-ге дейінгі учаскелердегі сейсмикалыќ ќасиеттер бойынша едєуір бір тексіздік кезінде немесе ќ±рылыстыњ жеке алањшаларыныњ сейсмикалыѓын дєлдеп белгілеу кезінде 1:2 000 - нан ірірек масштабты ќолдануѓа жол беріледі.